Wat gebeurt er als je op een zomerse avond je airco aanzet, terwijl duizenden anderen hetzelfde doen? De belasting op het elektriciteitsnet schiet omhoog, en als het aanbod dit niet bijhoudt, daalt de frequentie. Klinkt technisch, maar het is cruciaal: zodra de frequentie teveel afwijkt van 50 Hz, kunnen apparaten beschadigen en zelfs black-outs ontstaan. Gelukkig zijn er markten ingericht om precies dit te voorkomen — en daar valt geld te verdienen.
In deze longread duiken we diep in de Europese regelmarkten voor netfrequentie: FCR, aFRR en mFRR. We leggen uit hoe ze werken, wie er aan mee kan doen, wat de kosten en opbrengsten zijn, en welke rol jij kunt spelen, of je nu een aggregator, energiebedrijf of batterijeigenaar bent.
De basis: waarom is frequentie zo belangrijk?
Europees net = 50 Hz. Dat is de vaste waarde waarop het net stabiel functioneert. Een minieme afwijking van 0,1 Hz betekent al dat vraag en aanbod niet in balans zijn:
- < 50 Hz → stroomtekort → meer opwek of minder verbruik nodig
- > 50 Hz → stroomoverschot → minder opwek of meer verbruik nodig
Hier komen TSO’s (zoals TenneT) in actie. Zij kopen reservevermogen in op zogeheten regelmarkten. Marktpartijen kunnen daarop bieden. In ruil daarvoor ontvangen ze vergoedingen — ook als hun vermogen uiteindelijk níét geactiveerd wordt.
De drie regelmarkten in vogelvlucht
|
Kenmerk |
FCR (primair) |
aFRR (secundair) |
mFRR (tertiair) |
|
Reactietijd |
≤ 30 sec |
≤ 5 min |
≤ 12,5 min |
|
Activatie |
automatisch |
automatisch |
handmatig/semi-automatisch |
|
Duur |
≥ 15 min |
geen minimum |
≥ 5 min |
|
Markt |
dagvooraf |
capaciteit + energie |
capaciteit + energie |
|
Minimale biedgrootte |
1 MW |
1 MW |
1 MW |
|
Meest geschikt voor |
batterijen, industriële load |
aggregators, WKK’s |
grote centrales, DSM |
1. FCR: de snelle reactie
Wat is FCR?
FCR (frequency containment reserve) is de eerste verdedigingslinie. Zodra de netfrequentie afwijkt, reageert FCR binnen 30 seconden. Het moet dan 15 minuten lang geleverd kunnen worden.
Wie levert FCR?
- Batterijen (uitstekend geschikt door snelle reactietijd)
- Industriële verbruikers die tijdelijk kunnen afschakelen
- Virtuele energiecentrales
Marktmechanisme
- Dagvooraf veiling, 6 periodes van 4 uur
- Uniforme prijs (pay-as-cleared)
- Symmetrische biedingen (zowel op als afregelen)
Voor- en nadelen
|
Voordeel |
Nadeel |
|
Hoge vergoedingen per MW |
Alleen grote installaties (≥1 MW) |
|
Geschikt voor batterijcapaciteit |
Technische certificering vereist |
|
Volledig automatisch |
Leveringsverplichting bij activatie |
Richtprijzen (indicatief)
- Capaciteitvergoeding: €4.000 - €7.000 per MW per maand
- Activeringsvergoeding: zelden gebruikt (frequentie blijft meestal stabiel)
2. aFRR: slimme, geautomatiseerde herstelkracht
Wat is aFRR?
aFRR (automatic frequency restoration reserve) neemt het stokje over van FCR, en herstelt de balans binnen 5 minuten. Deze markt is complexer door het dubbele marktmechanisme.
Marktmechanisme
- Capaciteitsmarkt: wordt vooraf geveild (dag voor levering)
- Energiemarkt: wordt intraday verhandeld, tot 25 minuten van tevoren
- Activaties worden automatisch gestuurd via het PICASSO-platform
Wie levert aFRR?
- WKK’s (warmtekrachtkoppeling)
- Aggregators met flexibel vermogen
- Batterijen met snelle software-aansturing
Voor- en nadelen
|
Voordeel |
Nadeel |
|
Transparante marktstructuur |
Technisch complex |
|
Grensoverschrijdend geoptimaliseerd |
Hogere IT-vereisten |
|
Interessant voor virtuele centrales |
Lagere marges dan FCR |
Richtprijzen (indicatief)
- Capaciteitvergoeding: €1.500 - €3.000 per MW per maand
- Energievergoeding: €100 - €300 per MWh bij activatie
3. mFRR: de handmatige langetermijn correctie
Wat is mFRR?
mFRR (manual frequency restoration reserve) komt als laatste in actie. Wordt handmatig (of semi-automatisch) geactiveerd, typisch na 12,5 minuten.
Marktmechanisme
- Capaciteitsmarkt: dagvooraf
- Energiemarkt: intraday
- Flexibele biedstructuur, zoals ondeelbare bids en groepsbiedingen
Wie levert mFRR?
- Grote energiecentrales
- Demand side management (DSM)
- Bedrijven met schaalbare flexibiliteit
Voor- en nadelen
|
Voordeel |
Nadeel |
|
Grote volumes mogelijk |
Langzamere activatie |
|
Flexibele biedstructuren |
Risico op niet-gebruik |
|
Interessant voor back-upvermogen |
Meer regelgeving per land |
Richtprijzen (indicatief)
- Capaciteitvergoeding: €1.000 - €2.500 per MW per maand
- Energievergoeding: €80 - €200 per MWh bij activatie
Grafiek: vergelijking reactietijd en typische beloning
Welke markt is het beste?
|
Doelgroep |
Beste markt |
Waarom |
|
Batterijeigenaar |
FCR |
Snel, hoge vergoeding, volledig automatisch |
|
Industriële verbruiker |
aFRR of mFRR |
Flexibiliteit in levering, minder eisen |
|
Aggregator met kleine assets |
aFRR |
Geautomatiseerd, schaalbaar via software |
|
Energiecentrale / groot vermogen |
mFRR |
Grote volumes, minder snelheid nodig |
Conclusie: steeds slimmere stroomnetten, steeds meer kansen
FCR, aFRR en mFRR vormen samen het fundament onder een stabiel Europees stroomnet. Door de opkomst van hernieuwbare energie en batterijen wordt flexibiliteit steeds waardevoller. Virtuele energiecentrales en aggregators nemen een groeiende rol in, en toegang tot deze markten wordt steeds eenvoudiger dankzij Europese harmonisatieplatformen zoals PICASSO en MARI.
Of je nu een batterij hebt, industriële processen kunt sturen of slimme software ontwikkelt: er liggen kansen op de regelmarkten. Kies de markt die bij jouw profiel past — en draag bij aan de energietransitie, met een gezond verdienmodel.
